Günlük Hayatta Kaç Karar Veriyoruz?
Sabah uyandığınızda ilk kararınız ne oluyor? Kahvenizi mi içeceksiniz yoksa çay mı? Spor yapacak mısınız, yoksa biraz daha uyuyacak mısınız? Giydiğiniz kıyafetten tuttuğunuz ajandaya, toplantılarda aldığınız kararların yanı sıra, arkadaşlarınızla buluşma planları yaparken bile zihniniz yoğun bir karar verme süreci içine girer. Araştırmalara göre ortalama bir insan gün içinde yaklaşık 35.000 karar veriyor. Bu kararların büyük bir kısmı bilinçaltımız tarafından otomatik olarak verilirken, bazıları bizi zihinsel olarak yoran ve tüketen seçimlerdir. Bu durum psikolojide "karar yorgunluğu" olarak adlandırılır.
Karar Yorgunluğu Nedir?
Karar yorgunluğu (decision fatigue), gün içinde verilen kararlar nedeniyle zihnin tükenmesi ve daha sonra verilen kararların kalitesinin düşmesi durumudur. Stanford Üniversitesi'nden sosyal psikolog Roy Baumeister, karar verme sürecinin tıpkı bir kas gibi zamanla yorulduğunu ileri sürmüştür. Bir gün boyunca ne kadar çok karar verirsek, akşam saatlerine doğru karar verme yetimiz o kadar zayıflar.
Bu tükenmişlik hissi, insanların karar verirken ya riskli ve düşünmeden hareket etmesine ya da hiç karar vermemeyi tercih etmesine yol açar. Bu da uzun vadede hayatımızın farklı alanlarında sorunlara neden olabilir.
Karar Yorgunluğunun Günlük Hayattaki Görünümleri
Karar yorgunluğu farklı alanlarda etkisini gösterebilir:
1. Alışveriş Tercihleri
Gün içinde birçok karar veren bireyler, alışveriş yaparken ya en kolaya kaçar (gözünün önüne gelen ilk şeyi almak) ya da kararsızlık nedeniyle alışverişi erteleyip hiç yapmazlar.
2. Beslenme Tercihleri
Akşam saatlerinde insanlar daha yorgun olduklarından sağlıklı yemek seçmek yerine fast food gibi kolay ve hızlı tüketilebilecek yiyeceklere yönelir. Araştırmalara göre, yorgun bireyler şekerli ve yağlı gıdalara daha fazla yönelmektedir.
3. Finansal Kararlar
Banka kredisi veya borsa yatırımı gibi önemli finansal kararlar, zihinsel olarak yorucu olduğu için insanlar ya aceleci ve yanlış kararlar verirler ya da kararsız kalıp süreci ertelerler.
4. Profesyonel Hayatta Verimliliğimizin Düşmesi
Özellikle yöneticiler, çalışanlarıyla ilgili kararlar verirken veya toplantılar sırasında daha düşüncesiz ve otomatik kararlar alabilirler. Bu da uzun vadede organizasyonel verimliliğin düşmesine neden olur.
Karar Yorgunluğu ile Başa Çıkma Yöntemleri
Peki, karar yorgunluğunu azaltmak için ne yapabiliriz?
1. Günlük Rutinler Oluşturun
Mark Zuckerberg ve Steve Jobs gibi liderlerin her gün aynı kıyafetleri giymesi tesadüf değildir. Bu şekilde günlük hayatta verecekleri karar sayısını azaltırlar. Siz de kahvaltıda ne yiyeceğiniz veya ne giyeceğiniz gibi konularda rutinler belirleyerek karar yorgunluğunu minimize edebilirsiniz.
2. Önemli Kararları Sabah Saatlerinde Alın
Araştırmalara göre, sabah saatlerinde beynimiz daha dinç olduğu için kritik kararları sabah saatlerinde almak daha rasyonel seçimler yapmamıza yardımcı olur.
3. Alternatifleri Sınırlandırın
Seçeneklerin fazla olması karar vermeyi daha da zorlaştırır. Karar vermeniz gereken durumlarda maksimum 3-5 seçenek belirleyerek zihinsel yorgunluğunuzu azaltabilirsiniz.
4. Basit Kararları Otomatikleştirin
Alışveriş listenizi daha önceden hazırlamak, yemek planlamanızı haftalık yapmak gibi alışkanlıklar, basit kararların sizi yormasını önler.
5. Kendinizi Yenileyin
Yorgun bir zihnin karar verme yetisi zayıflar. Bu nedenle uyku, beslenme ve meditasyon gibi faaliyetlerle zihinsel kapasitenizi arttırabilirsiniz.
Son Söz: Daha Akılcı Kararlar İçin Bilinçli Farkındalık
Gün içinde sayısız karar veriyoruz ve bu kararların kalitesini etkileyen en büyük faktörlerden biri "karar yorgunluğu". Daha bilinçli ve farkındalıkla kararlar almak için günlük rutinler oluşturmak, zamanınızı daha verimli kullanmak ve karar sürecinizi basitleştirmek en etkili yöntemler arasında yer alıyor.
Unutmayın, en iyi karar, en az yorgunken verilendir!
Kaynakça
Baumeister, R. F., & Tierney, J. (2011). Willpower: Rediscovering the Greatest Human Strength. Penguin.
Kahneman, D. (2011). Thinking, Fast and Slow. Farrar, Straus and Giroux.
Danziger, S., Levav, J., & Avnaim-Pesso, L. (2011). Extraneous factors in judicial decisions. Proceedings of the National Academy of Sciences, 108(17), 6889-6892.
Schwartz, B. (2004). The Paradox of Choice: Why More Is Less. HarperCollins.
Daha Fazla Okumak İçin Kitap Önerileri
Barry Schwartz - The Paradox of Choice: Why More Is Less
Daniel Kahneman - Thinking, Fast and Slow
İlgili YouTube Video Önerisi
"Why We Make Bad Decisions" - Dan Ariely'nin TED Konuşması
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder